Ὁ Πολωνοεβραῖος ἀκαδημαϊκὸς Ζέεβ Στέρνχελ (Zeev Sternhell), καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Ἱερουσαλήμ (ἕδρα Λεὸν Μπλοῦμ), εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς κορυφαίους καὶ τοὺς πλέον καινοτόμους μελετητὲς τοῦ φασιστικοῦ πολιτικοῦ φαινομένου. Τὸ μεγάλο ἅλμα ποὺ πραγματοποίησε στὴν μελέτη τοῦ φασισμοῦ ἦταν νὰ ἀπορρίψει τὶς μέχρι τότε τετριμμένες ἑρμηνεῖες, μαρξιστικὲς καὶ φιλελεύθερες, ποὺ ἀντιμετώπιζαν ἀντιστοίχως τὸν φασισμὸ εἴτε ὡς ἕνα κίνημα τῆς ἀστικῆς ἀντίδρασης κατὰ τοῦ κομμουνισμοῦ, εἴτε ὡς μία αὐταρχικὴ δημαγωγικὴ καὶ μιλιταριστικὴ πολιτική, καὶ νὰ ἀνατρέξει στὶς αὐθεντικὲς καταβολές του.

Ὁ Στέρνχελ ἀνέλυσε μὲ ὑποδειγματικὴ ἐπιστημονικὴ εὐσυνειδησία τὸν φασισμὸ ὡς μία ἰδιαίτερη ἰδεολογία, μὲ τὶς δικὲς της ἀρχές καὶ ἀξίες, μὲ τὴν δικιά της κοσμοαντίληψη, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ σταθεῖ ἀνέτως δίπλα στὶς μεγάλες ἰδεολογίες τοῦ νεωτέρου καὶ τοῦ σύγχρονου κόσμου. Ἀντιμετώπισε τὸν φασισμὸ κατ’ ἀρχὰς ὡς ἕνα πολιτιστικὸ φαινόμενο ποὺ ἀργότερα διαμόρφωσε τὰ χαρακτηριστικὰ του ὡς ἰδεολογία καὶ ἐξελίχθη σὲ ριζοσπαστικὸ πολιτικὸ κίνημα καταδεικνύοντας ὡς τὸ πρῶτο ἐργαστήριο τοῦ φασισμοῦ τὴν Γαλλία στὰ τέλη τοῦ 19ου καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αἰῶνα.

Ἡ βασικὴ θέση τοῦ Στέρνχελ εἶναι ὅτι οἱ πρωταρχικὲς καταβολὲς τοῦ φασισμοῦ δὲν βρίσκονται οὔτε στὴν Ἰταλία οὔτε στὴν Γερμανία ἀλλὰ στὴν ριζοσπαστικὴ καὶ λαϊκιστικὴ Γαλλικὴ Δεξιὰ τῶν τελῶν τοῦ δεκάτου ἐνάτου αἰῶνα. Ὁ Στέρνχελ διαχωρίζει ρητὰ τὸν φασισμὸ ὡς πολιτικὸ κίνημα καὶ τὸν φασισμὸ στὴν ἐξουσία, καθὼς γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἀνέλθει καὶ νὰ διατηρηθεῖ στὴν ἐξουσία χρειάσθηκε νὰ προβεῖ σὲ συμβιβασμοὺς μὲ τὸ πολιτικό, οἰκονομικό, στρατιωτικὸ καὶ θρησκευτικὸ κατεστημένο. Ἑπομένως, ἄν θέλουμε νὰ δοῦμε καὶ νὰ ἐξετάσουμε τὸν φασισμὸ στὴν «καθαρή» του μορφή, θὰ πρέπει νὰ πᾶμε στὴν Γαλλία, ὅπου ἐκεῖ το φασιστικὸ κίνημα δὲν ἔφθασε στὴν ἐξουσία καὶ ἄρα δὲν χρειάσθηκε νὰ προβεῖ στοὺς ἀναγκαίους συμβιβασμούς.

Ἐπιπλέον, ὁ Στέρνχελ δὲν ἐντοπίζει τὴν καταγωγὴ τοῦ φασισμοῦ μονάχα στὴν ριζοσπαστικὴ γαλλικὴ Δεξιὰ ἀλλὰ ἐξίσου στὴν γαλλικὴ ἄκρα Ἀριστερά, ποὺ γιὰ νὰ διατηρήσει ζωντανὸ τὸ ἐπαναστατικὸ πνεῦμα ἀπέναντι στὴν ἀφομοίωση τῆς σοσιαλδημοκρατίας ἀπὸ τὸ ἀστικὸ καθεστὼς συνδύασε τὸν ἐπαναστατικὸ σοσιαλισμὸ μὲ τὸν λαϊκὸ ἐθνικισμό. Μὲ τὴν συγχώνευση τῶν ριζοσπαστῶν ἐθνικιστῶν τῆς Δεξιὰς καὶ τὸν ἐπαναστατῶν σοσιαλιστῶν τῆς Ἀριστερὰς γεννιέται τὸ φασιστικὸ κίνημα.

Ἀπὸ τὶς σχετικὲς ἐργασίες του ξεχωρίζουν οἱ ἐξῆς: «Ἡ φασιστικὴ ἰδεολογία» (Fascist Ideology), «Ἡ γέννεση τῆς φασιστικῆς ἰδεολογίας» (Naissance de l’idéologie fasciste), «Οὔτε Δεξιά, οὔτε Ἀριστερά: Ἡ φασιστικὴ ἰδεολογία στὴν Γαλλία» (Ni droite ni gauche: l’idéologie fasciste en France) «Ἡ ἐπαναστατικὴ Δεξιά: Οἱ γαλλικὲς καταβολὲς τοῦ φασισμοῦ, 1885-1914» (La droite révolutionnaire – Les origines françaises du fascisme).Στὰ ἑλληνικὰ ἔχει ἐκδοθεῖ τὸ ἔργο του «Ὁ Ἀντιδιαφωτισμός: Ἀπὸ τὸν 18ο αἰῶνα ὡς τὸν Ψυχρὸ Πόλεμο), μετάφραση Ἄννα Καρακατσούλη, ἐκδόσεις «Πόλις», Ἀθήνα, Φεβρουάριος, 2009.

Ὁ Στέρνχελ παρέμεινε μέχρι τέλους ἀκραιφνὴς φιλελεύθερος καὶ ὑπέρμαχος τοῦ Διαφωτισμοῦ καὶ τῆς νεωτερικότητας. Ὑπῆρξε ἀναθεωρητὴς τῆς ἰσραηλινῆς ἱστορίας καὶ δριμὺς ἐπικριτὴς τῆς ἰσραηλινῆς Δεξιᾶς καὶ τῆς καταπίεσης τῶν Παλαιστινίων στὰ Κατεχόμενα ἀπὸ τὸ Ἰσραὴλ ἐδάφη. Συμμετείχε ἐνεργὰ στὸ ἰσραηλινὸ εἰρηνιστικὸ κίνημα καὶ ἦταν ἱδρυτικὸ μέλος τῆς ἰσραηλινῆς ὀργάνωσης «Εἰρήνη Τώρα». Στὶς 25 Σεπτεμβρίου 2008 ἔγινε βομβιστικὴ ἐνέργεια ἐναντίον του ἀπὸ Ἑβραίους ἐξτρεμιστὲς λόγω τῶν εἰρηνιστικῶν του θέσεων. Ἀπεβίωσε στὶς 22 Ἰουνίου 2020 σὲ ἡλικία 85 ἐτῶν.

(Από την παρουσίαση της έκδοσης)