Η περίπτωση του I. Καρατζά είναι πολύπτυχη και ιδιάζουσα. Ανάγεται είτε σε απλουστευμένες, είτε σε σύνθετες και περιπλεγμένες θεωρήσεις, που απέχουν από την ιστορική αλήθεια. Ο νεαρός πιστός σύντροφος και συμμάρτυρας του Ρήγα αναμίχθηκε ενεργά στον προεπαναστατικό αγώνα και στις δράσεις για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Η διττή ιδιότητά του εμπόδισε όμως να διαφανεί το μέγεθος της προσωπικής του συμβολής.
Άλλοι τον χαρακτηρίζουν απλά και υποτιμητικά ως φτωχό κανδηλανάπτη και άλλοι ως λόγιο με αξιόλογη πνευματική δράση. Στο μόνο που συγκλίνουν όλοι, καθώς δεν υπάρχουν περιθώρια αμφισβήτησης, είναι ότι συμμαρτύρησε με τον Ρήγα.
Όσοι υποβαθμίζουν την προσωπικότητά του, λόγω της ενασχόλησής του με το έργο του κανδηλανάπτη, μοιάζει να διολισθαίνουν στην ανευθυνότητα και σε αυθαίρετα, γενικόλογα και αφοριστικά συμπεράσματα. Παραβλέπουν ότι στον αντίποδα της εκδοχής αυτής ευρίσκεται εκείνη του λογίου με την πλούσια συγγραφική, μεταφραστική και εκδοτική δράση. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα αξιόλογη προσπάθεια, μέσα από την οποία αναδεικνύεται έμπρακτα το ενδιαφέρον του Καρατζά για την πνευματική αφύπνιση των σκλαβωμένων Ελλήνων και η συνεισφορά του στην προετοιμασία του επαναστατικού αγώνα. [. . .]

(Από τις εκδόσεις)